«Լուսավորականություն»— թարգմանություն

ЭПОХА ПРОСВЕЩЕНИЯ Просвещение, интеллектуальное и духовное движение конца 17 – начала 19 вв. в Европе и Северной Америке.

Оно явилось естественным продолжением гуманизма Возрождения и рационализма начала Нового времени, заложивших основы просветительского мировоззрения: отказ от религиозного миропонимания и обращение к разуму как к единственному критерию познания человека и общества. Название закрепилось после выхода статьи И.Канта Ответ на вопрос: что такое Просвещение? (1784). Корневое слово «свет», от которого происходит термин «просвещение» (англ. Enlightenment; фр. Les Lumières; нем. Aufklärung; ит. Illuminismo), восходит к древней религиозной традиции, закрепленной как в Ветхом так и в Новом Заветах. Это и отделение Творцом света от тьмы, и определение самого Бога как Света. Сама христианизация подразумевает просвещение человечества светом учения Христа. Переосмысляя этот образ, просветители вкладывали в него новое понимание, говоря о просвещении человека светом разума.

Просвещение зародилось в Англии в конце 17 в. в сочинениях его основателя Д.Локка (1632–1704) и его последователей Г.Болингброка (1678–1751), Д.Аддисона (1672–1719), А.Э.Шефтсбери (1671–1713), Ф.Хатчесона (1694–1747) были сформулированы основные понятия просветительского учения: «общее благо», «естественный человек», «естественное право», «естественная религия», «общественный договор». В учение о естественном праве, изложенном в Двух трактатах о государственном правлении (1690) Д.Локка, обоснованы основные права человека: свобода, равенство, неприкосновенность личности и собственности, которые являются естественными, вечными и неотъемлемыми. Людям необходимо добровольно заключить общественный договор, на основе которого создается орган (государство), обеспечивающий охрану их прав. Понятие об общественном договоре было одним из основополагающих в учении об обществе, выработанном деятелями раннего английского Просвещения.

В 18 веке центром просветительского движения становится Франция. На первом этапе французского Просвещения главными фигурами выступали Ш.Л.Монтескье (1689–1755) и Вольтер (Ф.М.Аруэ, 1694–1778). В трудах Монтескье получило дальнейшее развитие учение Локка о правовом государстве. В трактате О духе законов (1748) был сформулирован принцип разделения властей на законодательную, исполнительную и судебную. В Персидских письмах (1721) Монтескье наметил тот путь, по которому должна была пойти французская просветительская мысль с ее культом разумного и естественного. Однако Вольтер придерживался иных политических взглядов. Он был идеологом просвещенного абсолютизма и стремился привить идеи Просвещения монархам Европы (служба у Фридриха II, переписка с Екатериной II). Он отличался явно выраженной антиклерикальной деятельностью, выступал против религиозного фанатизма и ханжества, церковного догматизма и главенства церкви над государством и обществом. Творчество писателя разнообразно по темам и жанрам: антиклерикальные сочинения Орлеанская девственница (1735), Фанатизм, или Пророк Магомет (1742); философские повести Кандид, или Оптимизм (1759), Простодушный (1767); трагедии Брут (1731), Танкред (1761); Философские письма (1733).

На втором этапе французского Просвещения основную роль играли Дидро (1713–1784) и энциклопедисты. Энциклопедия, или Толковый словарь наук, искусств и ремесел, 1751–1780 стала первой научной энциклопедией, в которой излагались основные понятия в области физико-математических наук, естествознания, экономики, политики, инженерного дела и искусства. В большинстве случаев, статьи были основательными и отражали новейший уровень знаний. Вдохновителями и редакторами Энциклопедии явились Дидро и Ж. Д’Аламбер (1717–1783), в ее создании принимали активное участие Вольтер, Кондильяк, Гельвеций, Гольбах, Монтескье, Руссо. Статьи по конкретным областям знания писали профессионалы – ученые, писатели, инженеры.

ԼՈՒՍԱՎՈՐՄԱՆ ԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ Լուսավորություն, 17-րդ դարի վերջի և 19-րդ դարի սկզբի մտավոր և հոգևոր շարժում։ Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում։ Դա Վերածննդի հումանիզմի և վաղ արդի դարաշրջանի ռացիոնալիզմի բնական շարունակությունն էր, որը դրեց լուսավորության աշխարհայացքի հիմքերը. կրոնական աշխարհայացքի մերժումը և բանականությանը դիմելը որպես մարդու և հասարակության իմացության միակ չափանիշ: . Անունը մնաց Ի. Կանտի «Պատասխան հարցին. ի՞նչ է լուսավորությունը» հոդվածի հրապարակումից հետո։ (1784)։ «Լույս» բառը, որից առաջացել է «պայծառություն» տերմինը (անգլ.՝ Լուսավորություն, ֆրանսերեն՝ Les Lumières, գերմաներեն՝ Aufklärung, իտալերեն՝ Illuminismo), վերադառնում է հին կրոնական ավանդույթի, որը ամրագրված է ինչպես Հին, այնպես էլ Նոր Կտակարանում։ . Սա Արարչի կողմից լույսի խավարից բաժանումն է և Աստծո սահմանումը որպես Լույս: Քրիստոնեացումը ինքնին ենթադրում է մարդկության լուսավորում Քրիստոսի ուսմունքի լույսով: Լուսավորիչները, վերաիմաստավորելով այս պատկերը, նոր ըմբռնում դրեցին դրա մեջ՝ խոսելով բանականության լույսով մարդու լուսավորության մասին։

Լուսավորությունը սկիզբ է առել Անգլիայում 17-րդ դարի վերջին։ նրա հիմնադիր Դ. Լոքի (1632–1704) և նրա հետևորդների՝ Գ. Բոլինգբրոքի (1678–1751), Դ. Ադիսոնի (1672–1719), Ա. Է. Շաֆթսբերիի (1671–1713), Ֆ. Հաթչեսոնի (1694–174) աշխատություններում։ ) ձևակերպվել են լուսավորչական ուսուցման հիմնական հասկացությունները՝ «ընդհանուր բարիք», «բնական մարդ», «բնական իրավունք», «բնական կրոն», «սոցիալական պայմանագիր»։ Բնական իրավունքի ուսմունքը, որը ամրագրված է Դ.Լոքի «Կառավարության մասին երկու տրակտատներում» (1690 թ.), հիմնավորում է մարդու հիմնական իրավունքները՝ ազատություն, հավասարություն, անձի և գույքի անձեռնմխելիություն, որոնք բնական են, հավերժական և անօտարելի։ Մարդիկ պետք է կամավոր կնքեն սոցիալական պայմանագիր, որի հիման վրա ստեղծվի մարմին (պետություն)՝ ապահովելու նրանց իրավունքների պաշտպանությունը։ Սոցիալական պայմանագրի հայեցակարգը անգլիական վաղ լուսավորության գործիչների կողմից մշակված հասարակության վարդապետության հիմնարար գաղափարներից մեկն էր:

18-րդ դարում Ֆրանսիան դարձավ կրթական շարժման կենտրոն։ Ֆրանսիական լուսավորության առաջին փուլում գլխավոր դեմքերն էին Ս. Լ. Մոնտեսքյոն (1689–1755) և Վոլտերը (F. M. Arouet, 1694–1778): Մոնտեսքյեի աշխատություններում Լոկի օրենքի գերակայության դոկտրինան ավելի զարգացավ։ «Օրենքների ոգու մասին» տրակտատը (1748) ձևակերպեց իշխանությունների բաժանման սկզբունքը օրենսդիր, գործադիր և դատական: «Պարսկական նամակներում» (1721 թ.) Մոնտեսքյեն ուրվագծեց այն ուղին, որով պետք է անցներ ֆրանսիական կրթական միտքը բանականի և բնականի պաշտամունքով: Այնուամենայնիվ, Վոլտերը տարբեր քաղաքական հայացքներ ուներ։ Նա լուսավորական աբսոլուտիզմի գաղափարախոս էր և ձգտում էր լուսավորության գաղափարները սերմանել Եվրոպայի միապետների մեջ (ծառայություն Ֆրիդրիխ II-ի հետ, նամակագրություն Եկատերինա II-ի հետ)։ Աչքի է ընկել իր հստակ արտահայտված հակակղերական գործունեությամբ, հակադրվել է կրոնական մոլեռանդությանը ու կեղծավորությանը, եկեղեցական դոգմատիզմին և եկեղեցու գերակայությամբ պետության ու հասարակության նկատմամբ։ Գրողի ստեղծագործությունը տարբեր է թեմաներով և ժանրերով. հակակղերական գործեր Օռլեանի կույսը (1735), Ֆանատիզմ կամ Մուհամեդ մարգարե (1742); Քանդիդի կամ լավատեսության փիլիսոփայական պատմություններ (1759), Պարզ (1767); ողբերգություններ Բրուտոս (1731), Տանկրեդ (1761); Փիլիսոփայական նամակներ (1733)։

Ֆրանսիական լուսավորության երկրորդ փուլում գլխավոր դերը կատարել են Դիդրոն (1713–1784) և հանրագիտարանները։ Հանրագիտարանը կամ Գիտությունների, արվեստների և արհեստների բացատրական բառարանը, 1751–1780, առաջին գիտական ​​հանրագիտարանն էր, որը ուրվագծեց ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների, բնական գիտությունների, տնտեսագիտության, քաղաքականության, ճարտարագիտության և արվեստի բնագավառի հիմնական հասկացությունները։ Շատ դեպքերում հոդվածները մանրակրկիտ էին և արտացոլում էին գիտելիքների վերջին վիճակը: Հանրագիտարանը ոգեշնչվել և խմբագրվել է Դիդրոյի և Ջ. Գիտելիքների կոնկրետ ոլորտների վերաբերյալ հոդվածներ գրել են մասնագետներ՝ գիտնականներ, գրողներ, ինժեներներ: