Ամփոփում

1. Արտաքին նախադրյալներ.
Օսմանյան կայսրության անկումը. Օսմանյան կայսրության թուլացումը հնարավորություն ստեղծեց տարբեր ազգայնական շարժումների համար, ներառյալ հայ ազատագրական պայքարը, թափ հավաքելու և ինքնորոշվելու համար:
Եվրոպական ազգայնականության ազդեցությունը. 19-րդ դարում Եվրոպայում ազգայնականության վերելքը ոգեշնչել է հայ մտավորականներին և ակտիվիստներին, ովքեր նայել են ազգի կառուցման եվրոպական մոդելներին և փորձել նմանատիպ սկզբունքներ կիրառել սեփական գործի համար:

Ներքին նախադրյալներ.
Հայկական ազգային ինքնություն. Հայ ժողովուրդն ուներ երկար պատմություն և հստակ մշակութային ինքնություն, ինչը նպաստեց ինքնակառավարման և իր լեզվի, մշակույթի և ժառանգության պահպանման նրա ցանկությանը:
Հայ Լուսավորություն (Զարթոնք). Հայ Լուսավորությունը մշակութային և մտավոր շարժում էր, որն առաջացավ 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարի սկզբին։ Այն նպատակ ուներ վերակենդանացնել հայկական ազգային գիտակցությունը, խթանել կրթությունը և զարգացնել հայության մեջ ազգային միասնության զգացումը:

Հայ ազատագրական պայքարի հայտնի գործիչներ.
Արամ Մանուկյան (1879-1919). Հայ ազգային շարժման նշանավոր առաջնորդ Մանուկյանը վճռորոշ դեր է խաղացել Հայոց ցեղասպանության ժամանակ Վանի հայկական դիմադրության ժամանակ։ Հետագայում դարձել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության հայաբնակ շրջանների մարզպետը։
Հովհաննես Քաջազնունի (1868-1938). Քաջազնունին Հայ Հեղափոխական Դաշնակցութեան հիմնադիրներից էր եւ 1918 թուականին եղել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան վարչապետը: Նա կենսական դեր է ունեցել Հայաստանի անկախութեան քարոզչության գործում:
Անդրանիկ Օզանյան (1865-1947). Նա ղեկավարել է պարտիզանական պատերազմը օսմանյան ուժերի դեմ և վճռորոշ դեր է խաղացել Հայոց ցեղասպանության ժամանակ հայ բնակչության պաշտպանության գործում:
Գարեգին Նժդեհ (1886-1955). Նժդեհը հայ զորահրամանատար էր և ազգային հերոս, ով կռվել էր Հայաստանի անկախության համար: Զգալի դեր է խաղացել տարբեր հակամարտությունների ժամանակ հայկական ինքնապաշտպանական ստորաբաժանումների կազմակերպման գործում և հանդես եկել անկախ հայկական պետության ստեղծման օգտին։

2.
Հակոբ Դ Ջուղայեցի — Հակոբ Դ Ջուղայեցին ունեցել է Արևմուտքի օգնությամբ Հայաստանը պարսկական լծից ազատագրելու քաղաքական մեծ ծրագիր: Հուսալով Հռոմի պապի հետ համաձայնության եզրեր գտնել համաքրիստոնեական գաղափարախոսության շրջանակներում`   ձգտել է պապի հովանավորությամբ անցկացնել ներքին բարեկարգություններ: Այդ նպատակով Ալեքսանդր VII պապին հղել է Հայ եկեղեցու հավատո խոստովանության ուղերձը, թղթակցել Կղեմես X պապի հետ: 
Իսրայել Օրի — Իսրայել Օրին պատվիրակներից մեկն էր։ Նա հայ վաճառականների հետ ուղևորվում է Վենետիկ, ապա` Ֆրանսիա։ Նա ծառայության է անցնում Լայսրընտիր իշխան Հովհան Վիլհելմ (Գերմանիայի կայսրին ընտրող իշխաններից մեկը) մոտ։ Գերմանիան այդ ժամանակ հաջողությամբ պայքա- րում էր Օսմանյան կայսրության դեմ, ուստի կարող էր կարևոր դեր խաղալ Հայաստանի ազատագրման գործում: Այս ամենը հաշվի առնելով` Օրին Վիլհելմի հետ քննարկում է Հայաստանի ազատագրության հարցը: Գերմանական իշխանը խոստանում է աջակցել նրան: Հայաստանում իրավիճակին ծանոթանալու նպատակով: Վիլհելմի խորհրդով Օրին գալիս է հայրենիք:

1. Զինված պայքարը օտար տիրապետությունների, մասնավորապես՝ Օսմանյան կայսրության և հետագայում Խորհրդային Միության դեմ, տեղի ունեցավ Սյունիքի (հայտնի է նաև Զանգեզուրի) և Արցախի (հայտնի է նաև որպես Լեռնային Ղարաբաղ) շրջաններում՝ տարբեր պատմական, աշխարհագրական և ժողովրդագրական գործոնների պատճառով։ . Այս շրջաններն ունեին զգալի հայ բնակչություն և երկարամյա կապ հայ մշակույթի ու պատմության հետ՝ դրանք դարձնելով դիմադրության կարևոր կենտրոններ։ Բացի այդ, նրանց լեռնային տեղանքը բնական առավելություններ էր տալիս պարտիզանական պատերազմի և պաշտպանության համար:

2. Արցախում ստեղծված հայկական ինքնավարությունը սովորաբար կոչվում է Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ (ԼՂԻՄ): «Լեռնային Ղարաբաղ»՝ արտացոլելով տարածաշրջանի լեռնային տեղանքը։ «Ինքնավար մարզը» նշանակում է ինքնակառավարվող վարչական բաժանում ավելի մեծ քաղաքական միավորի, տվյալ դեպքում՝ Ադրբեջանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության կազմում, որը Խորհրդային Միության կազմում էր։

3. Հայ ազատագրական շարժման գործում 18-րդ դարի կեսերից առաջնորդությունն անցնում է գաղութահայ կենտրոններին։ Նրանցից առանձնահատուկ տեղ ուներ հնդկահայ գաղութը։ Էմինը ծնվել է 1726 թվականին Պարսկաստանում, Համադան քաղաքում։ Նրա ընտանիքը տեղափոխվել է Հնդկաստան, Կալկաթա քաղաք։ Էմինը երազում էր տիրապետել ռազմական արվեստին և զենքի ուժով ազատագրել հայրենիքը։ Հոր կամքին հակառակ ուզում էր դառնալ վաճառական։ 1751 թվականին մեկնում է Անգլիա և ընդունվում Վուլվիչի թագավորական ակադեմիան։ 1759 թվականին Էմինը գալիս է Հայաստան։ Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում Շահամիր Շահամիրյանի գլխավորությամբ մի խումբ հայրենասերներպստեղծեցին խմբակներ։ Նրանք հիմնավոր գործունեություն ծավալեցին Հայաստանի ազատագրումը նախապատրաստելու ուղղությամբ։ 1771 թվականին Շահամիր Շահամիրյանի ջանքերով Մադրասում հիմնվեց հայկական տպարան, Մովսես Բաղրամյանի «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ»։

4. 18-րդ դարի 60-ական թվականներից Հայաստանի ազատագրության համար գործունեություն է սկսում ռուսաստանահայ գաղութը։ Հայ ազատագրական շարժման նշանավոր դեմքերից էին Հովսեփ Արքեպիսկոպոս Արղությանը և Հովհաննես Լազարյանը։

1. Ռուսաստանը գրավեց Անդրկովկասը ռուս-պարսկական պատերազմի ընթացքում։

2. Արևելյան Հայաստանի խանական կարգերի տապալումից հետո անհրաժեշտ էր ստեղծել նոր իշխանություն։ Ռուսաստանի հովանու ներքո կազմվեցին նախագծեր։ Ըստ կանոնադրության՝Ռուսաստանում ստեղծվելու էր հայկական 6 թեմ։ Անշուշտ կանոնադրությունը պարունակում էր նաև հայության համար դրական կետեր։

3. 19-րդ դարի առաջին կեսին ռուս-պարսկական պատերազմի ժամանակ Ֆրանսիայի դրդմամբ Օսմանյան կայսրությունը դեկտեմբերին պատերազմ սկսեց Ռուսաստանի դեմ։

1. Լազարյան ճեմարանը գտնվում էր Ռուսաստանում, Մոսկվայում։ Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզու վանական և Կոստանդնուպոլսի Սկյուտար թաղամասի դպրոցները։ Աղաբաբյան դպրոցը Աստրախանում, Ռափայելյան դպրոցը Վենետիկում և այլն։ Հայ մշակույթը մայր հայրենիքում ստեղծված քաղաքական ծանր պատճառով, հիմնականում զարգանում էին օրեցօր ստվարացող հայկական գաղթավայրերում։ Դրանք գտնվում էին Հնդկաստանում, Ռուսաստանում, Իրանում և այլ վայրերում։

2. Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզում Մխիթար Սեբաստացու կողմից հիմնվեց Մխիթարյան միաբանությունը։ Բացվեցին դպրոցներ, մատենադարաններ, տպարաններ և այլն։ Միաբանությունը դարձավ հայ գիտության խոշորագույն կենտրոններից։ 18-րդ դարում Մխիթարյանները հրատարակել էին 100 անուն գիրք։

Նյուտոնի երրորդ օրենքը

Ինչ է Նյուտոնի երրորդ օրենքը

Դուք երևի թե գիտեք, որ երկրագունդը ձեզ անընդհատ դեպի իրեն է ձգում։ Այն, ինչը դուք գուցե չեք պատկերացնում, այն փաստն է, որ դուք նույնպես ձգում եք Երկիրը դեպի ձեզ։ Այսինքն, եթե, օրինակ, երկրագունդը ձեզ վրա ազդում է 500 Ն ուժով, ապա դուք էլ 500 Ն ուժով ազդում եք Երկրի վրա։ Սա հենց բխում է Նյուտոնի երրորդ օրենքից։

Նյուտոնի երրորդ օրենքը։ Եթե A մարմինը որոշակի ուժով ազդում է B մարմնի վրա, ապա B-ն ազդում է նույն մեծությամբ և հակառակ ուղղված ուժով A մարմնի վրա։

Այս օրենքը բնության մեջ հանդիպող օրինաչափություն է՝ ուժերը միշտ առաջանում են զույգերով, և անհնար է ազդել մի մարմնի վրա որևէ ուժով՝ առանց միևնույն ուժի ազդեցությունը սեփական մարմնի վրա զգալով։ Այն հաճախ անվանում ենք գործողություն-հակազդեցություն, որտեղ ուժը, որով ազդում ենք, գործողությունն է, իսկ ուժը, որ զգում ենք, հակազդեցությունը։

Մենք կարող ենք տեսնել, թե ինչպես է գործում Նյուտոնի երրորդ օրենքը՝ ուղղակի հետևելով մարդկանց շարժմանը։ Օրինակ՝ նայենք լողորդին, որ հրվում է լողավազանի պատից, ինչպես պատկերված է ներքևում։

Լողորդը պատից հրվելու համար ոտքերով ուժով ազդում է պատի վրա, իսկ պատն իր հերթին հակառակ ուժով ազդում է լողորդի վրա՝ ըստ Նյուտոնի երրորդ օրենքի։ Նկարի աղբյուրը՝ Օփենսթաքսի ֆիզիկիայի քոլեջից։

Լողորդը ոտքերով հրվում է լողավազանի պատից և ստանում հրման հակառակ ուղղությամբ արագացում։ Լողավազանի պատը համարժեք և հակառակ ուղղված ուժով ազդում է լողորդի վրա։ Դուք կարող էիք կարծել, որ երկու թվապես հավասար և միմյանց հակառակ ուղղված ուժեր իրար կչեզոքացնեին, բայց ոչ այս դեպքում, քանի որ այդ ուժերն ազդում են տարբեր մարմինների վրա։ Այս դեպքում կարող ենք դիտարկել երկու առանձին համակարգ՝ լողորդի հետ կապված համակարգը կամ լողավազանի պատի հետ կապված համակարգը։ Եթե մենք ընտրում ենք լողորդի հետ կապված համակարգը, ինչպես այս նկարում, ապա պատիկողմիցոտքերիվրա\[F_{\text{պատի կողմից ոտքերի վրա}}\] ազդող ուժը համակարգի վրա ազդող արտաքին ուժն է, որն ազդում է շարժման վրա։ Ընդհակառակը, լողորդը շարժվում է ոտքերիկողմիցպատիվրա\[F_{\text{ոտքերի կողմից պատի վրա}}\] ազդող ուժի ուղղությամբ։ Իսկ ոտքերիկողմիցպատիվրա\[F_{\text{ոտքերի կողմից պատի վրա}}\] ազդող ուժն ազդում է պատի վրա և մեր նախընտրած համակարգի վրա ազդեցություն չունի։ Այսպիսով՝ ոտքերիկողմիցպատիվրա\[F_{\text{ոտքերի կողմից պատի վրա}}\] ազդող ուժն ուղղակիորեն որևէ ազդեցություն չունի համակարգի շարժման վրա և պատիկողմիցոտքերիվրա\[F_{\text{պատի կողմից ոտքերի վրա}}\] ազդող ուժը չի չեզոքացնում։ Նկատենք, որ լողորդն ազդում է իր շարժմանը հակառակ ուղղությամբ։ Այսպիսով՝ հրմանը հակազդող ուժն ուղղված է ցանկալի ուղղությամբ։

Որոնք են Նյուտոնի երրորդ օրենքի այլ օրինակները

Նյուտոնի երրորդ օրենքի այլ օրինակներ շատ հեշտ է գտնել։ Երբ պրոֆեսորը գնում է գրատախտակի մոտ, նա ուժով ազդում է հատակի վրա։ Հատակը հակառակ ուղղված ուժով ազդում է պրոֆեսորի վրա, ինչը նպաստում է, որ վերջինս դեպի գրատախտակն արագացմամբ առաջ շարժվի։

Նույն կերպ, մեքենան արագանում է դեպի առաջ այն բանի շնորհիվ, որ անիվներն ուժով ազդում են ճանապարհի վրա։ Դուք կարող եք տեսնել սրա ապացույցը, երբ անվադողերը պտտվում են մանրախիճ ճանապարհի վրա և քարեր նետում հետ, այդ ժամանակ անիվները հետ են մղվում։

Մեկ այլ օրինակ է տիեզերանավերի շարժումը, որն առաջ է շարժվում գազ դուրս մղելու միջոցով։ Սա նշանակում է, որ հրթիռը մեծ հետընթաց ուժ է գործադրում գազի այրման խցիկում, և, հետևաբար, գազն իր հերթին մեծ ուժով արձագանքում է հրթիռի վրա: Այս արձագանքման ուժը կոչվում է քարշի ուժ: Ընդհանուր առմամբ, կա մի թյուր կարծիք, թե հրթիռներն իրենք իրենց են առաջ մղում ՝ հրվելով գետնից, կամ իրենց հետևի օդը: Նրանք իրականում ավելի լավ են աշխատում վակուումում, որտեղ կարող են ավելի հեշտությամբ դուրս մղել արտանետվող գազերը:

Նույն կերպ ուղղաթիռները ստեղծում են ամբարձիչ ուժ՝ օդն իջեցնելով դեպի ներքև և մղվում դեպի վեր։ Թռչուններն էլ իրենց հերթին օդը թևերի միջոցով ներքև են մղում և շարժվում դեպի վեր։

[Հղումներ և մեջբերումներ]

Ինչ տեսք ունեն Նյոտոնի երրորդ օրենքի մասին լուծված օրինակները

Օրինակ 1. Սառնարանի հրումը

Մարդը սայլակը վարում է՝ սայլ 1-ը տեղաշարժվում է դեպի աջ, միաժամանակ սայլ 2-ը նույնպես տեղաշարժվում է, իսկ դրա վրա սառնարան է տեղադրված։ Սայլ 2-ի ամբողջական զանգվածը, որը ներառում է սայլն ու սառնարանը, երեք անգամ մեծ է սայլ 1-ի զանգվածից՝ սայլի ու մարդու զանգվածների գումարից։ Եթե մարդը վարում է այնպես, որ երկու սայլն էլ դեպի աջ են շարժվում, ի՞նչ կարող ենք ասել սայլերի վրա ազդող ուժերի մասին։

Ընտրիր ճիշտ պատասխանը։

Ընտրիր ճիշտ պատասխանը։

• (Ընտրություն A)   Սայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժն ավելի մեծ է, քան սայլ 2-ի կողմից սայլ 1-ի վրա ազդող ուժը։AՍայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժն ավելի մեծ է, քան սայլ 2-ի կողմից սայլ 1-ի վրա ազդող ուժը։
• (Ընտրություն B)   Սայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժն ավելի փոքր է, քան սայլ 2-ի կողմից սայլ 1-ի վրա ազդող ուժը։BՍայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժն ավելի փոքր է, քան սայլ 2-ի կողմից սայլ 1-ի վրա ազդող ուժը։
• (Ընտրություն C)   Սայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժը հավասար է այն ուժին, որով սայլ 1-ն ազդում է սայլ 2-ի վրա։CՍայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժը հավասար է այն ուժին, որով սայլ 1-ն ազդում է սայլ 2-ի վրա։
• (Ընտրություն D)   Սայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժը կարող է ավելի մեծ կամ ավելի փոքր լինել, քան այն ուժը, որով սայլ 2-ն է ազդում սայլ 1-ի վրա՝ կախված արագացման չափից։DՍայլ 2-ի վրա սայլ 1-ի կողմից ազդող ուժը կարող է ավելի մեծ կամ ավելի փոքր լինել, քան այն ուժը, որով սայլ 2-ն է ազդում սայլ 1-ի վրա՝ կախված արագացման չափից։

Ստուգել

[Ինչպե՞ս ենք գտնում պատասխանը:]

Օրինակ 2. Երրորդ օրենքը՝ ուժային զույգեր

Ինչպես ցույց է տրված ներքևի նկարում, տուփն անշարժ դրված է սեղանին։ Մի շարք ուժեր նշված են նկարի ներքևում պատկերված աղյուսակում։

Ո՞րն է Նյուտոնի երկրորդ օրենքը

Ֆիզիկայի դասընթացում Նյուտոնի երկրորդ օրենքն ամենակարևոր օրենքներից մեկն է, որ դուք կսովորեք։ Այն կիրառվում է ֆիզիկայի բոլոր գրքերի համարյա բոլոր բաժիններում, այնպես որ շատ կարևոր է, որ սովոորեք որքան հնարավոր է շուտ։

Մենք գիտենք, որ մարմիններն արագանում են միայն այն դեպքում, երբ դրանց վրա արտաքին ուժեր են ազդում։ Նյուտոնի երկրորդ օրենքն ասում է, թե տվյալ համազոր ուժի դեպքում ինչ արագացում կստանա մարմինը։

\[\Large a=\dfrac{\Sigma F}{m}\]

Ավելի պարզ լինելու համար նշենք, որ \[a\]-ն արագացումն է, \[\Sigma F\]-ը՝ համազոր ուժը, իսկ \[m\]-ը՝ մարմնի զանգվածը։

[Սպասեք, ես կարծում էի նյուտոնի երկրորդ օրենքը F=ma է։]

Նյուտոնի երկրորդ օրենքը ցույց է տալիս, որ արագացումն ուղիղ համեմատական է համազոր ուժին՝ \[\Sigma F\] և հակադարձ համեմատական է \[m\] զանգվածին։ Այսինքն, եթե համազոր ուժը կրկնապատկվեր, ապա արագացումը կմեծանար երկու անգամ։ Նմանապես, եթե մարմնի զանգվածը կրկնապատկվի, արագացումը կրկնակի փոքր կլինի։

Ի՞նչ է նշանակում համազոր ուժ

Ուժը ձգում է, կամ վանում, սակայն համազոր ուժը՝ \[\Sigma F\], բոլոր ուժերի գումարն է, որոնք ազդում են մարմնի վրա։ Վեկտորների գումարելու գործընթացը տարբերվում է սովորական թվերի գումարումից։ Վեկտորներ գումարելիս մենք հաշվի ենք առնում վեկտորների ուղղությունները։ Համազոր ուժը վեկտորական գումարն է այն բոլոր ուժերի, որոնք ազդում են մարմնի վրա ։ 

[Ի՞նչ է նշանակում վեկտորական գումար։]

Օրինակ, պատկերացնենք երկու ուժեր, որոնք 30Ն և 20Ն մեծություն ունեն ու ազդում են վերևում ներկայացված ոչխարի վրա՝ ուղղված դեպի աջ և ձախ համապատասխանաբար։ Եթե համարենք, որ դեպի աջ ուղղված ուժը դրական է, ոչխարի վրա ազդող համազոր ուժը կարող ենք գտնել հետևյալ կերպ.

ՆՆ\[\Sigma F = 30\text{ Ն} — 20\text{ Ն}\]

Նդեպիաջ\[\Sigma F = 10\text{ Ն դեպի աջ}\]

Եթե հորիզոնական առանցքի վրա այլ ուժեր էլ լինեին, ապա բոլոր դեպի աջ ուղղվածները կգումարեինք ու կհանեինք բոլոր դեպի ձախ ուղղված ուժերը։

Քանի որ ուժը վեկտորական մեծություն է, Նյուտոնի երկրորդ օրենքը նաև կարելի է գրել այսպես. \[\vec a=\dfrac{\Sigma \vec F}{m}\]։ Սա ցույց է տալիս, որ գումարային արագացման ուղղությունը համընկնում է համազոր ուժի ուղղության հետ։ Այլ կերպ ասած, եթե համազոր ուժը՝ \[\Sigma F\]-ը, ուղղված է դեպի աջ, ապա արագացումը՝ \[a\]-ն, նույնպես պետք է դեպի աջ ուղղված լինի։

Ինչպե՞ս ենք կիրառում Նյուտոնի երկրորդ օրենքը

Եթե դիտարկում ենք խնդիր, որում կան շատ ուժեր՝ ուղղված տարբեր ուղղություններով, ապա ավելի հեշտ է դիտարկել յուրաքանչյուր ուղղությունն առանձին։

Այլ կերպ ասած, հորիզոնական ուղղության համար կարող ենք գրել.

\[\Large a_x=\dfrac{\Sigma F_x}{m}\]

Սա ցույց է տալիս, որ \[a_x\] արագացումը հորիզոնական ուղղության վրա հավասար է \[\Sigma F_x\] համազոր ուժի և զանգվածի հարաբերությանը։

Նմանապես, ուղղաձիգ ուղղության համար կարող ենք գրել.

\[\Large a_y=\dfrac{\Sigma F_y}{m}\]

Սա ցույց է տալիս, որ \[a_y\]-ը՝ արագացումը ուղղաձիգ ուղղությամբ, հավասար է \[\Sigma F_y\]-ի՝ ուղղաձիգ ուղղությամբ համազոր ուժի և զանգվածի հարաբերությանը։

Այս բանաձևերը կիրառելիս, պետք է հորիզոնական ուժերը տեղադրել հորիզոնական ուղղության համար գրված Նյուտոնի երկրորդ օրենքի մեջ, իսկ ուղղաձիգ ուժերը պետք է տեղադրել ուղաձիգ ուղղության համար գրված Նյուտոնի երկրորդ օրենքի մեջ։ Մենք անում ենք սա, քանի որ հորիզոնական ուժերը միայն հորիզոնական արագացման վրա են ազդեցություն ունենում, իսկ ուղղաձիգ ուժերը՝ ուղղաձիգ արագացման վրա։ Օրինակ, պատկերացնենք \[m\] զանգվածով հավի, որի վրա ազդում են \[\redD{F_1}\], \[\blueD{F_2}\], \[\greenD {F_3}\] և \[F_4\] ուժերը ներքևում ներկայացված ուղղություններով։

\[\redD{F_1}\] և \[\greenD {F_3}\] ուժերն ազդում միայն հորիզոնական արագացման վրա, քանի որ դրանք ընկած են հորիզոնական առանցքի վրա։ Կիրառելով Նյուտոնի երկրորդ օրենքը հորիզոնական ուղղության համար և համարելով դեպի աջ ուղղությունը դրական, ստանում ենք.

\[a_x=\dfrac{\Sigma F_x}{m}=\dfrac{\redD{F_1}-\greenD {F_3}}{m}\]

Նմանապես, \[\blueD{F_2}\] և \[F_4\] ուժերն ազդում են ուղղաձիգ արագացման վրա, քանի որ դրանք ընկած են ուղղաձիգ առանցքի վրա։ Կիրառելով Նյուտոնի երկրորդ օրենքը ուղղաձիգ ուղղության համար և համարելով դեպի վեր ուղղությունը դրական՝ ստանում ենք.

\[a_y=\dfrac{\Sigma F_y}{m}=\dfrac{\blueD{F_2}-F_4}{m}\]

Զգուշացում։ Մարդիկ հաճախ սխալ են թույլ տալիս՝ տեղադրելով ուղղաձիգ ուժը հորիզոնական ուղղության համար գրված բանաձևի մեջ կամ հակառակը։

Ի՞նչ ենք անում, եթե ուժն ուղղված է անկյան տակ

Երբ ուժերն ուղղված են անկյունագծային ուղղությամբ, մենք կրկին կարող ենք այն դիտարկել ուժերն առանձին երկու ուղղություններով, բայց այս ուժերը նպաստում են արագացման առաջացմանը և՛ հորիզոնական, և՛ ուղղաձիգ ուղղությամբ։

Օրինակ համարենք, որ \[\greenD {F_3}\] ուժը հավի վրա հիմա ուղղված է \[\theta\] անկյան տակ, ինչպես ներկայացված է գծագրում։

\[\greenD {F_3}\] ուժը ազդեցություն կունենա հորիզոնական և ուղղաձիգ արագացումների վրա, բայց \[\greenD {F_3}\]-ի միայն հորիզոնական բաղադրիչը կարող է ազդել հորիզոնական արագացման վրա և \[\greenD {F_3}\]ի միայն ուղղաձիգ բաղադրիչը կազդի ուղղաձիգ արագացման վրա։ Այսպիսով \[\greenD {F_3}\] ուժը կտրոհենք հորիզոնական և ուղղաձիգ բաղադրիչների։

Այժմ տեսնում ենք, որ \[\greenD{F_3}\] ուժը կարող ենք դիտարկել որպես ուժ՝ բաղկացած \[\greenD{F_{3x}}\] հորիզոնական ուժից և \[\greenD{F_{3y}}\] ուղղաձիգ ուժից։

Կիրառելով եռանկյունաչապությունը, կարող ենք գտնել հորիզոնական բաղադրիչը \[\greenD {F_{3x}}=\greenD {F_{3}}\text{cos}\theta\] բանաձևով։ Նույն կերպ կարող ենք գտնել ուղղաձիգ բաղադրիչը \[\greenD {F_{3y}}=\greenD {F_{3}}\text{sin}\theta\] բանաձևով։ 

[Սպասեք, ինչպե՞ս ենք գտել սա]

Այժմ կարող ենք շարունակել տեղադրել հորիզոնական ուժերը հորիզոնականի ուղղության համար նախատեսված Նյուտոնի երկրորդ օրենքի բանաձևի մեջ։

\[a_x=\dfrac{\Sigma F_x}{m}=\dfrac{\redD{F_1}-\greenD {F_{3x}}}{m}=\dfrac{\redD{F_1}-\greenD {F_{3}}\text{cos}\theta}{m}\]

Նմանապես տեղադրում ենք նաև ուղղաձիգ ուղղված ուժերը Նյուտոնի երկրորդ օրենքի բանաձևի մեջ՝ նախատեսված ուղղաձիգ ուղղության համար։

\[a_y=\dfrac{\Sigma F_y}{m}=\dfrac{\blueD{F_2}-F_4+\greenD{F_{3y}}}{m}=\dfrac{\blueD{F_2}-F_4+\greenD{F_{3}}\text{sin}\theta}{m}\]

[Ինչպե՞ս ենք որոշում այս ուժերի նշանները հավասարման մեջ։]

Ի՞նչ տեսք ունեն Նյոտոնի երկրորդ օրենքին վերաբերող լուծված օրինակները

Օրինակ. Նյուտոն անունով կրիան

Նյուտոն անունով կրիայի կշիռը 1,2 կգ է և նրա վրա ազդում են չորս ուժեր, որոնք ներկայացված են ստորև բերված դիագրամում։

Որքա՞ն է կրիայի հորիզոնական արագացումը։
Որքա՞ն է կրիայի ուղղաձիգ արագացումը։

Հորիզոնական արագացւմը գտնելու համար կիրառում ենք Նյուտոնի երկրորդ օրենքը հորիզոնական ուղղության համար։

ՍկսիրՆյուտոնիերկրորդօրենքիցհորիզոնականուղղությանհամար\[a_x=\dfrac{\Sigma F_x}{m} \quad \text{(Սկսիր Նյուտոնի երկրորդ օրենքից հորիզոնական ուղղության համար)}\]

ՆՆկգՏեղադրիրհորիզոնականուժերը՝չմոռանալովնշաններիմասին\[a_x=\dfrac{(30\text{ Ն})\text{cos}30^\circ-22\text{ Ն}}{1,2\text{ կգ}} \quad \text{(Տեղադրիր հորիզոնական ուժերը՝ չմոռանալով նշանների մասին)}\]

նՆկգՀամոզվիրորձերհաշվիչըդրվածէաստիճանայինհամակարգիվրա\[a_x=\dfrac{26\text{ ն}-22\text{ Ն}}{1,2\text{ կգ}} \quad \text{(Համոզվիր որ ձեր հաշվիչը դրված է աստիճանային համակարգի վրա)}\]

մվՀաշվիր\[a_x=3,3\dfrac{\text{մ}}{\text{վ}^2}\quad \text{(Հաշվիր)}\]

Ուղղաձիգ արագացումը գտնելու համար կիրառում ենք Նյուտոնի երկրորդ օրենքը ուղղաձիգ ուղղության համար։

ՍկսիրՆյուտոնիերկրորդօրենքիցուղղաձիգուղղությանհամար\[a_y=\dfrac{\Sigma F_y}{m} \quad \text{(Սկսիր Նյուտոնի երկրորդ օրենքից ուղղաձիգ ուղղության համար)}\]

ՆՆՆկգՏեղադրիրուժերը՝չմոռանալովնշաններիմասին\[a_y=\dfrac{16\text{ Ն}-12\text{ Ն}-(30\text{ Ն})\text{sin}30^\circ}{1,2\text{ կգ}} \quad \text{(Տեղադրիր ուժերը՝ չմոռանալով նշանների մասին)}\]

ՆՆՆկգՀամոզվիրորհաշվիչըդրվածէաստիճանայինհամակարգիվրա\[a_y=\dfrac{16\text{ Ն}-12\text{ Ն}-15\text{ Ն}}{1,2\text{ կգ}} \quad \text{(Համոզվիր, որ հաշվիչը դրված է աստիճանային համակարգի վրա)}\]

մվՀաշվիր\[a_y=-9,2\dfrac{\text{մ}}{\text{վ}^2}\quad \text{(Հաշվիր)}\]

[Ինչպե՞ս կարող ենք գտնել կրիայի լրիվ արագացումը ]

Օրինակ 2. Պանիր

Դադարի վիճակում գտնվող պանրի կտորն ամրացված է երկու լարերով, որոնք ազդում են \[F_1\] և \[\redD{F_2}\] ուժերով, ինչպես ներկայացված է ներքևում։ Նաև ազդում է դեպի ներքև ուղղված ձգողականության ուժը ն\[\greenD{20 \text{ ն}}\].

Որքա՞ն է \[F_1\] ուժի մեծությունը
Որքա՞ն է \[\redD{F_2}\] ուժի մեծությունը

Մենք կսկսենք Նյուտոնի երկրորդ օրենքը կիրառելուց հորիզոնական կամ ուղղաձիգ ուղղությամբ։ Մենք չգիտենք հորիզոնական ուժերը, սակայն գիտենք մի ուղղաձիգը՝ Ն\[\greenD{20\text{ Ն}}\]։ Քանի որ ուղղաձիգ ուժերի մասին ավելի շատ բան գիտենք, նպատակահարմար է առաջինը վերլուծել այդ ուղղությունը։

ՍկսիրՆյուտոնիերկրորդօրենքիցուղղաձիգուղղությանհամար\[a_y=\dfrac{\Sigma F_y}{m} \quad \text{(Սկսիր Նյուտոնի երկրորդ օրենքից ուղղաձիգ ուղղության համար)}\]

ՆՏեղադրիրուղղաձիգուժերը՝չմոռանալովնշաններիմասին\[a_y=\dfrac{F_1\text{sin}60^\circ-\greenD{20\text{ Ն}}}{m} \quad \text{(Տեղադրիր ուղղաձիգ ուժերը՝ չմոռանալով նշանների մասին)}\]

ՆՈւղղաձիգարագացումըէքանիորպանիրըչիշարժվում\[0=\dfrac{F_1\text{sin}60^\circ-\greenD{20\text{ Ն}}}{m} \quad \text{Ուղղաձիգ արագացումը 0 է, քանի որ պանիրը չի շարժվում)}\]

ՆԲազմապատկիրերկուկողմերըզանգվածով՝\[0=F_1\text{sin}60^\circ-\greenD{20\text{ Ն}} \quad \text{(Բազմապատկիր երկու կողմերը զանգվածով՝ }m)\]

ՆԼուծիր՝ստանալուհամարը\[F_1=\dfrac{\greenD{20\text{ Ն}}}{\text{sin}60^\circ} \quad \text{(Լուծիր՝ ստանալու համար }F_1-ը)\]

ՆՀաշվիր\[F_1=23\text{ Ն} \quad \text{(Հաշվիր)}\]

Այժմ, որպեսզի գտնես \[\redD{F_2}\]-ը, կիրառիր Նյուտոնի երկրորդ օրենքը հորիզոնական ուղղության համար։

ԿիրառիրՆյուտոնիերկրորդօրենքըհորիզոնականուղղությանհամար\[a_x=\dfrac{\Sigma F_x}{m} \quad \text{(Կիրառիր Նյուտոնի երկրորդ օրենքը հորիզոնական ուղղության համար)}\]

տեղադրիրհորիզոնականուժերը՝հաշվիառնելովնշանները\[a_x=\dfrac{F_1\text{cos}60^\circ-\redD{F_2}}{m} \quad \text{(տեղադրիր հորիզոնական ուժերը՝ հաշվի առնելով նշանները)}\]

ՆՏեղադրիրարժեքը՝Նորըգտելէինքուղղաձիգուղղությամբհաշվարկից\[a_x=\dfrac{(23\text{ Ն})\text{cos}60^\circ-\redD{F_2}}{m} \quad \text{(Տեղադրիր արժեքը՝ }F_1=23\text{ Ն}, \text{ որը գտել էինք ուղղաձիգ ուղղությամբ հաշվարկից)}\]

ՆՔանիորպանիրըչիշարժվումհորիզոնականարագացումըէ\[0=\dfrac{(23\text{ Ն})\text{cos}60^\circ-\redD{F_2}}{m} \quad \text{(Քանի որ պանիրը չի շարժվում, հորիզոնական արագացումը 0 է)}\]

ՆԲազմապատկիրերկուկողմերըզանգվածով՝\[0=(23\text{ Ն})\text{cos}60^\circ-\redD{F_2} \quad \text{(Բազմապատկիր երկու կողմերը զանգվածով՝ } m)\]

ՆԼուծիր՝ստանալուհամարը\[\redD{F_2}=(23\text{ Ն})\text{cos}60^\circ \quad \text{(Լուծիր՝ ստանալու համար }\red{F_2}-ը)\]

ՆՀաշվիր\[\redD{F_2}=\redD{11,5\text{ Ն}}\quad \text{(Հաշվիր)}\]

Նյուտոնի առաջին օրենքը

Նյուտոնի առաջին օրենքի հիմքում ընկած է այն գաղափարը, որ մարմինները փոխում են իրենց արագությունը միայն իրենց վրա ազդող ուժի պատճառով:

Նյուտոնի առաջին օրենքը: Մարմինը պահպանում է դադարի կամ ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման վիճակը, եթե նրա վրա չի ազդում արտաքին համազոր ուժ։

Նկատի ունեցեք, որ բայի վերաօգտագործումը մնում է: Մենք կարող ենք մտածել այս օրենքի մասին՝ որպես շարժման ստատուս-քվոյի պահպանում: Նյուտոնի առաջին օրենքն ասում է, որ պետք է լինի պատճառ, արտաքին համազոր ուժ, որպեսզի արագության որևէ փոփոխություն՝ կա՛մ մեծության, կա՛մ ուղղության, տեղի ունենա: Սեղանի կամ հատակի վրա սահող առարկան դանդաղում է մարմնի վրա ազդող շփման համազոր ուժի պատճառով: Սակայն օդային հոկեյի սեղանի վրա, որտեղ օդը թույլ չի տալիս, որ գնդակը դիպչի սեղանին, օդային հոկեյի գնդակը շարունակում է շարժվել մոտավորապես հաստատուն արագությամբ, մինչև ինչ որ ուժ կազդի վրան, օրինակ՝ երբ այն բախվում է սեղանի եզրին:

Օ՛ Հենրի «Քանի դեռ սպասում է ավտոմեքենան»(առաջադրանքներ)

Օ’ Հենրի «Քանի դեռ սպասում է ավտոմեքենան»

1. Կարդացե՛քպատմվածքը: Դո՛ւրս գրեք ձեզ անծանոթ բառերն ու բառարանի օգնությամբ բացատրել: (Արդի հայերենի բացատրական բառարան)-

Ներածական-բուն խոսակցությունը գործին չվերաբերող

Պորտաբույծ-անկուշտ, բկլիկ

Պճնամոլ-զգեստասեր

Մարկիզ-դուքս

Մակագրություն-վերնագիր

Գեղիրան-գեղեցկակազմ

2․Դո՛ւրս գրեք այն հատվածները, որտեղ աղջիկը ուզում է ցույց տալ, որ ինքը հարուստ միջավայրից է։

— Փարքենսթեքեր,— լրացրեց երիտասարդը և սպասումով ու հույսով լի հայացքն ուղղեց աղջկան։

— Ոչ, անունս ձեզ չեմ ասի,— խոսքը շեշտեց աղջիկը թեթևակի ժպտալով,— այն բավական ճանաչված է։ Անհնար է դարձել լրագրողներին, նույնիսկ լուսանկարիչներին հեռու պահել որոշ ազգանուններից։ Իմ սպասուհու քողն ու գլխարկը ինձ դարձնում են ծպտյալ։ Պետք է միայն տեսնեք, թե ինչպես է ամեն անգամ վարորդն աչքերը չռում վրաս ու կարծում է, թե իր հայացքը չեմ նկատում։ Անկեղծ ասած, գոյություն ունեն հինգ թե վեց ազգանուն, որոնք սրբության սրբոց են համարվում, և իմը ծնվածս օրից դրանցից մեկն է։ Ես այդ ամենը ասում եմ ձեզ պարոն Սթեքենփոր… 

3․Դո՛ւրս գրեք այն հատվածները, որտեղ տղան ցանկանում է ցույց տալ, որ ինքն աղքատ է։

— Շատ համեստ։ Բայց հույս ունեմ կյանքում մի լավ բանի հասնել։ Դուք լո՞ւրջ ասացիք, որ կարող եք ցածր խավի մարդու սիրել։

— Ոչ, մատուցող չեմ։ Գանձապահ եմ։— Այդ պահին, զբոսայգու հակառակ կողմի երկայնքով, փողոցում շողշողացին էլեկտրական ցուցանակի տառերը. «Ռեստորան …»։— Ես գանձապահ եմ, տեսնում եք, ա՜յ այն ռեստորանում։

4․Դո՛ւրս գրեք այն հատվածը, որտեղ երևում է, թե ով է աղջիկը։

Աղջիկը մոխրագույն զգեստով էր, որի պարզությունը քողարկում էր ոճի ու կտրվածքի անթերիությունը։ Նրա գլխանոցը երիզված էր նուրբ ու թափանցիկ շղարշով, որի ներքո շողշողում էր աղջկա մեղմիկ, կուսական գեղեցկությամբ օժտված դեմքը։ 

5․Դուրս գրեք այն հատվածը, որտեղ երևում է, թե ով է տղան։

Երիտասարդը թափառում էր մոտակայքում՝ հույսը դնելով մեծն պաշտամունքին՝ երջանկությանը մատուցված զոհաբերությունների վրա։ Նրա բարեպաշտությունը փոխհատուցվեց, քանի որ թերթելիս գիրքն աղջկա ձեռքից սահեց ու ընկավ նստարանից երկու քայլ այն կողմ։

6․Տեղեկություններ հավաքեք հեղինակի մասին։

Դպրոցից հետո դեղագործություն է սովորել, աշխատել հորեղբոր դեղատանը, այնուհետև մեկնել Տեխաս, որտեղ Օսթին քաղաքի բանկերից մեկում աշխատել է որպես գանձապահ ու հաշվետար: Առաջին գրական փորձերը կատարել է 1880-ական թթ. սկզբներին:

Օսթինում 1894թ. Փորթերն սկսել է հրատարակել «Ռոլինգ սթոուն» հումորային շաբաթաթերթը, որն ամբողջությամբ կազմված էր իր ակնարկներից, կատակներից, բանաստեղծություններից և նկարներից: Մի տարի անց շաբաթաթերթը փակվել է, Փորթերին ազատել են աշխատանքից և հայտնաբերված պակասորդի պատճառով ենթարկել դատական պատասխանատվության:

Զեղծարարության մեջ մեղադրվելուց հետո նա դիմել է փախուստի և մոտ կես տարի թաքնվել Հոնդուրասում, այնուհետև Հարավային Ամերիկայում: Վերադառնալով ԱՄՆ՝ դատապարտվել է և բանտարկվել Օհայո նահանգի Կոլումբուս քաղաքի բանտում, որտեղ անց է կացրել 3 տարի (1898-1901թթ.):

Բանտում Փորթերն աշխատել է հաստատության հիվանդանոցում և պատմվածքներ գրել՝ դրանք հրատարակելու համար ընտրելով Օ.Հենրի գրական անունը: Այդ անվան ներքո իր առաջին պատմվածքը՝ «Շվցնող Դիքի սուրբծննդյան նվերը», տպագրվել է 1899թ. «Մաք Քլյուր ամսագրում» (“Mc Clure’s Magazine”):

Օ.Հենրիի առաջին վեպը՝ «Արքաներն ու կաղամբը», լույս է տեսել 1904թ.: Դրան հետևել են պատմվածքների ժողովածուները՝ «Չորս միլիոն», «Վառվող լամպը», «Արևմուտքի սիրտը», «Քաղաքի ձայնը», «Ազնվատոհմ գողը», «Ճակատագրի ուղիները», «Ընտրանի», «Հստակ գործեր» և «Կարուսել»: Մահացել է 1910թ. հունիսի 5-ին Նյու Յորքում:

7․Ի՞նչ է նովելը։

Նովելը փոքրածավալ, արձակ ստեղծագործություն է: Ծավալով ու բնույթով շատ մոտ է պատմվածքին, հաճախ նույնիսկ դժվար է լինում դրանք իրարից տարբերելը, բայց տարբերություններ կան:

Նովելի հիմքում սովորաբար ընկած է լինում առօրյա փորձի տեսակետից անհավանական, երբեմն անեկդոտանման որևէ պատմություն, որի մեջ  գրողը խտացնում է անսպասելի բովանդակություն:Նովելում գործողությունները զարգանում են արագ ու սրընթաց: Հեղինակը խուսափում է ընդարձակ նկարագրություններից, մի կողմ է թողնում պատմության մանրամասները՝ ծանրանալով միայն հանգուցային պահերի վրա:

Նովելիի փոքր ծավալը արտակարգ հագեցած է հերոսների ներաշխարհի հոգեբանական վերլուծություններով: Դա գրողից պահանջում է արտահայտչական հատուկ հնարանքներ, հատուկ լեզու: Նովելագրի խոսքը սեղմ է, բառերը ընտրովի են, դարձվածքներն այնքան խիտ են, որ հաճախ թևավոր խոսքի նշանակություն ունեն:

Նոյեմբեր ամսվա պատմության ամփոփում

Նոյեմբեր ամսվա ամփոփում

Յուրաքանչյուր առաջադրանքի ներքո տեղադրել ձեր կատարված առաջադրանքը:

Ռուս-թուրքական 1877-1878թթ․ պատերազմ

Օսմանյան կայսրության ժամանակագրություն

Արևելքի ավանդական հասարակությունները (Հնդկաստան և Չինաստան)

Նոյեմբերի 6-13-ը, առաջադրանք, 8-րդ դասարան (Առաջադրանք 2)

Նապոլեոնյան ժամանակաշրջանի ժամանակագրություն

ՎԱՆՈ ՍԻՐԱԴԵՂՅԱՆ | Էրիվանի խանության ժամանակները

Հոկտեմբերի 30-ից նոյեմբերի 5-ը. առաջադրանք, 8-րդ դասարան (Առաջադրանք 1)

Ռուս-թուրքական պատերազմներ

Ռուս-թուրքական պատերազմներ

Հոկտեմբերի 30-ից նոյեմբերի 5-ը. առաջադրանք, 8-րդ դասարան (Առաջադրանք 2)

Նախագիծ-Նապոլեոնյան ժամանակաշրջանի ժամանակագրություն

Թարգմանություն

Կես էջի սահմանում ամփոփել ՝ինչ թեմաներ ենք ուսումնասիրել:-

Այս ամսվա ընթացքում մենք շատ հետաքրքիր դասեր ենք անցել, որոնցից են՝ Նապոլեոնը, Ավանդական հասարակությունները, ռուս-պարսկական և ռուս-թուրքական պատերազմները, որոնք շատ-շատ հետաքրքիր ընթացք էին ունեցել։ Ինձ համար ուսուցողական և հետաքրքիր ամիս էր։

Գնահատել ձեր նոյեմբեր ամսվա աշխատանքը:-6

Ռուս-թուրքական 1877-1878թթ․ պատերազմ

Ղրիմի պատերազմին հետո Ռուսաստանը իր կործրած հեղինակությունը վերականգնելու և Բալկաններին ու Արևմտյան Հայաստանին տիրելու նպատակով 1877թ․ Ռուսաստանը պատերազմ սկսեց Օսմանյան կայսրության դեմ։

Կովկասյան ճակատում ռուսական զորքերը հարձակման անցան մի քանի ուղղություններով։ Գլխավոր հարվածող ուժը Կովկասյան կորպուսն էր, որի հրամանատարն էր հայազգի զորավար, գեներալ Միխային Լոռու Մելիքյանը։ Պատերազմում մաստանկցում էին նաև այլ հայազգի զորավարներ, օրինակ՝ Երևանյան ջոկատի հրամանատարը, գեներալը Արշակ Տեր-Ղուկասյանը։

Նրա ջոկատը, անցավ Արարատ լեռը Հայկական պարից բաժանող բաժանող լեռնանցքով։ Գրավեց Բայազետի ու Ալաշկերտիգավառները, գրոհով վերցրին Արդահանը։ Տեր-Ղուկասյանի ջոկատը, հայտնվեց շրջապատման վտնագի մեջ, և հրամանատարությունից նահանջի հրաման ստացավ։ Հայ զարահրամանատարն այդ նահանձը կատարեց վարպետությամբ, արանց ինչ-որ զոհերի։

1877թ․ 10-հազարանոց թուրքական զորքը պաշարեց Բայազետը։ Սակայն ռուսական կայազորն ու գյուղերի բազմաթիվ գյուղացիները հետ մղեցին նրանց գրոհները։ Նրանք 23 օր ամուր պահեցին բերդաքաղաքը, բայց սպառվում էին նութականնու ռազմական բոլոր պաշարները։ Դրսից օգություն չստանալու դեպքում չէին կարող դիմադրել նրանց, սակայն Տեր-Պողոսյանն միայն հաջողվեց լուրը հայտնել Տեր-Ղուկասյանին և Երևանյան ջոկատն եկավ օգնության և ազատագրեց քաղաքը։

Բալկանյան ժողովուրդների ազատագրական պայքարը խանդավառել էր նաև հայությանը։ Իր ազատագրությունը նա կապել էր Ռուսաստանի հաղթանակի հետ։

1877թ․ ռուսական զորքերը պաշարեցին Կարսը, արի գրավումը հանձնարարեցին հայազգի գեներալ՝ Հովհաննես Լազարյանին։ Նա հայտնեց Լոռու Մելիքյանին, որ նա անդադար գրոհելու է, մինջև բերդի անկումը։ Նոյեմբերի 6-ին գրոհն ավարտվեց փայլուն հաղթանակով։ 1878թ․ թուրքերը հանձնեցին նաև Կարինը, նաև Սև ծովի մի շարք շրջաններ։ Կնքված զինադադարով Թուրքիան ընդունեց իր պարտությունը։

Հավասարումների համակարգերի լուծման գրաֆիկական եղանակը։ (դաս 16)

Աշխատանք դասագրքով։

Տեսություն։

Էջ 33, պարագրաֆ 1․9։

Առաջադրանքներ։

Էջ 38-41, առաջադրանքներ 64-78։

Համակարգերի օգնությամբ

ա)(1,5;1)

Advertisement

բ)(2;1,5)

գ)(-1,1;-1,7)

ա)(3,5;7)

բ)(-2;-2)

գ)(0,07;0,014)

դ)(-1,665;-0,35)

ա)(2;6)

բ)(-0,4;2)

գ)(0,8;-0,25

Նոյեմբեր ամսվա կենսաբանության ամփոփում

⦁     Ներկայացնել գլխուղեղի բաժինները և նրանց կատարած ֆունկցիաները։

Երկարավուն ուղեղի տարբեր կորիզներն ապահովում են շնչառական, սիրտ-անոթային, մարսողական համակարգերի գործունեությունը, արգելակում և դրդում մեծ կիսագնդերի կեղևի ու ողնուղեղի ֆունկցիաները։

Վարոլյան կամրջի վնասվածքների դեպքում մարդու մոտ կարող են առաջանալ գլխապտույտ, մարմնի նկատմամբ վերահսկողության կորստի զգացում, սրտխառնոց, ակնագնդերի անկանոն շարժումներ որոշակի ուղղությամբ (նիստագմ), դիմային նյարդերի խանգարումներ, որի արդյունքում դեմքի մկանների ուժը խաղտվում է և մարդը չի կարողանում արտահայտել միմիկաներ։

Միջին ուղեղը վարոլյան կամրջի շարունակությունն է։ Միջին ուղեղը բաղկացած է քառաբլուրներից, որոնք ապահովում են տեսողության ու լսողության առաջնային ռեակցիաները՝ ակնագնդի շարժումը դեպի լույսի աղբյուրը, կենդանիների ականջախեցու և մարդու գլխի թեքումը դեպի ձայնը։

Միջանկյալ ուղեղը տեղադրված է մեծ կիսագնդերի տակ։ Նրա հիմնական բաժիններից են տեսաթումբը ու ենթատեսաթումբը։ Տեսաթումբն իրականացնում է ողնուղեղից, միջին ուղեղից, ուղեղիկից ու հիմային հանգույցներից դեպի մեծ կիսագնդեր ընթացող նյարդային ազդակների մշակում, մասնակցում է օրգանիզմի՝ որպես միասնական համակարգի կարգավորմանը։

Ուղեղիկը  համարվում է վարոլյան կամրջի խոշոր ելուստ։ Մարդու ուղեղիկի զանգվածը մոտավորապես 150 գ է։ Ուղեղիկը կազմված է երկու կիսագնդերից ու դրանք միացնող որդից։

⦁     Վերցնել գլխուղեղի մեկ բաժին և բացատրել, եթե չլինի այդ բաժինը ինչ տեղի կունենա մարդու հետ։

Գլխուղեղի կամրջակը անհրաժեշտ է, որ կամրջակը ինֆորմացիա փոխանցի գլխուղեղի այլ բաժիններին։ Եթե այդ բաժինը չլիներ գլխուղեղի այլ բաժիններին չէր փոխանցվի ինֆորմացիա, և մարդն էլ ինֆրոմացիա չէր ստանա։
Բոլոր բարձրացող և իջնող ուղիներն անցնում են կամրջով` կապելով առաջնային ուղեղը ողնուղեղի, ուղեղիկի և ուղեղի ցողունի այլ կառուցվածքների հետ:

⦁     Տեսողական վերլուծչի օժանդակ հարմարանքն է՝

Կոպերը, թարթիչները և հոնքեր պահպանում են աչքի քրտինքից և փոշուց։

Շաղկապենին՝ ծածկում է կոպը ներսից, իսկ ակնագնդի մի մասը դրսից։

Արցունքագեղձեր՝ Գտնվում են աչքի արտաքին անկյունում, արտադրում է արցունք, որը խոնավեցնում, տաքացնում, մանրէազերծում, փոշեազէազերծում է ակնագնդի մակերևույթը և արտասվաքթային ծորանով լցվում քթի խոռոչ։

Աչքի մկանները՝ նպաստում են աչքի ուղղության փոփոխությանը։

⦁     Աչքի կառուցվածք

Աչքը տեսողության վերլուծիչի ծայրամասային բաժինն է գանգի ակնակապիճում: Աչքը կազմված է ակնագնդից և օժանդակ հարմարանքներից: Օժանդակ հարմարանքներից են հոնքերը, կոպերը, թարթիչները, շաղկապենին, արցունքագեղձերը և ակնագունդը շարժող մկանները: Հոնքերը, կոպերը և թարթիչները աչքերը պաշտպանում են փոշուց, քրտինքից: Շաղկապենին ծածկում է կոպը ներսից և ակնագնդի մի մասը՝ արտաքինից: Արցունքագեղձերը գտնվում են աչքի արտաքին անկյունում, անընդհատ արտազոտում են արցունք, որը խոնավացնում, տաքացնում, մանրէազերծում, փոշեզերծում է ակնագնդի մակերևույթը և արտասվաքթային ծորանով լցվում քթի խոռոչ: Ակնագնդի մկանները նպաստում են հայացքի ուղղության փոփոխությանը:

⦁     Տեսողական հիվանդություններ

Տեսողության տարածված խանգարումներ են կարճատեսությունը և հեռատեսությունը, որոնք լինում են բնածին և ձեռքբերովի։ Բնածին կարճատես մարդկանց ակնագունդը երկարացած է, և աչքից հեռու գտնվող առարկաների պատկերներն առաջանում են ոչ թե ցանցաթաղանթի վրա, այլ նրա առջևի մասում։ Ձեռքբերովի կարճատեսությունը զարգանում է ակնաբյուրեղի ուռուցիկության մեծացման հետևանքով։ Այն կարող է առաջանալ ոչ ճիշտ նյութափոխանակության, աչքի հիգիենայի կանոնները չպահպանելու դեպքում։ Կարճատես մարդկանց հեռու գտնվող առարկաների ուրվագծերն աղոտ են թվում։ Երկգոգավոր ոսպնյակներով ակնոցները փոքրացնում են լույսի ճառագայթների բեկումը, և առարկայի պատկերը տեղափոխվում է ցանցաթաղանթի վրա։

⦁     Լսողական վերլուծիչի բաժինները և նրանց կատարած ֆունկցիաները։

Արտաքին ականջը կազմված է ականջախեցուց և լսողության արտաքին անցուղուց: Ականջախեցին հավաքում է ձայնային տատանումները և ուղղում դեպի 3 սմ երկարությամբ լսողական արտաքին անցուղի: Միջին ականջի խոռոչը լսողական փողով հաղորդակցվում է քթըմպանի հետ: Նրանով անցնող օդը հավասարակշռում է ճնշումը թմբկաթաղանթի երկու կողմերում: Հակառակ դեպքում թմբկաթաղանթը կկորանա դեպի օդի փոքր ճնշման կողմը, և ձայնը կաղավաղվի: Ներքին ականջըգտնվում է քունքոսկրի խորքում, այն խոռոչների և գալարուն խողովակների համակարգ է, որում խխունջն իրականացնում է լսողական գործառույթ:

⦁     Լսողական վերլուծիչի հիվանդություններ

Վարակիչ հիվանդությունների դեպքում (անգինա, գրիպ, քութեշ) մանրէները քթըմպանից լորձի հետ լսափողով կարող են ընկնել միջին ականջ և առաջացնել բորբոքում։ Այդ դեպքում կորչում է լսողության ոսկրիկների շարժունությունը և խանգարվում ձայնի տատանումների հաղորդումը ներքին ականջ։ Եթե բորբորքային պրոցեսը տարածվի ներքին ականջ, կարող են վնասվել լսողական ընկալիչները, և կառաջանա խլություն։ Ականջի ցավի դեպքում անհապաղ պետք է դիմել բժշկի։
Լսողությանը մեծ վնաս է հասցնում ուժեղ աղմուկը, որից թմբկաթաղանթը կորցնում է իր առաձգականությունը, և լսողությունը վատանում է։

⦁     Ներկայացներ նոյեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանքները

Լսողական վերլուծիչ) Լրացուցիչ աշխատանք

Տեսողական վերլուծիչ

Տեսողական վերլուծիչ (Առաջադրանքներ)

Տեսողական վերլուծիչ

Գլխուղեղի կառուցվածքը և գործառույթները (Առաջադրանքներ)

Նոյեմբեր ամսվա հայոց լեզվի և գրականության հաշվետվություն

Այս ամիս հիմնականում քերականական աշխատանքների վրա էր շեշտը։ Ինչպես դարձա Սեբաստացի-այս աշխատանքը հետաքրքիր էր, բայց մենք մի քանի անգամ արդեն արել ենք այսպիսի աշխատանքներ (ֆլեշմոբում է եղել)։ Տեքստային աշխատանք 22․11․2023-ես սիրում եմ տեքստային աշխատանքներ, որովհետև ինձ համար հետաքրքիր է, որ առաջադրանքները կատարելուց հետո դասարանով քննարկում ենք, և ասում մեր կարծիքը մեր դասընկերոջ գրածի վերաբերյալ։ Գործնական քերականություն․ Վերաբերական բառեր, Գործնական քերականություն․ ձայնակություն-ինձ համար այս ամսվա ամենադժվար առաջադրանքներն էին։ Հացը: Հրանտ Մաթևոսյան մաս 2․ առաջադրանքներ և Հացը: Հրանտ Մաթևոսյան մաս 1․ առաջադրանքներ— ինձ համար հետաքրքիր էր, թե պատմվածքը, թե առաջադրանքները։ Գործնական քեր․ (նոյեմբերի 17)։ Կարդում ենք Երազիկ Գրիգորյանի հեքիաթները-կարդացել և քննարկել ենք։ Գործնական քերականություն 13․11․2023-այս ամսվա ամենա հետաաքրքիր գործնականն էր։ Անհատական նախ․ 100 հետաքրքիր փաստ գրքերի մասին-քանի որ այս ամառվանից ես սկսեցի շատ գրքեր կարդալ, սիրեցի ընթերցել որոշեցի անել անհատական նախագիծ գրքերի մասին։ Անհատական նախագիծ․ Հետաքրքիր փաստեր Ագաթա Քրիստիի կյանքի մասին-սա էլ իմ մյուս անհատական նախագիծն է իմ սիրելի գրողի Ագաթա Քրիստիի մասին։ Հետաքրքիր փաստեր ջրի մասին (Թարգմանչական աշխ․)-սա, ուղղակի արել էի բոլոր դասերս և որոշեցի անել ինչ որ մի բանի մասին անհատական նախագիծ։ Մակբայ․գործնական քերականություն (06․11․2023)-սա հեշտ էր, որովհետև առաջադրանքները այնպիսին էին, որ պետք էր, ուղղակի նշել ճիշտ պատասխանը։ Պարտուսի գերին։ Վանո Սիրադեղյան-հետաքրքիր էր։ Սիրելու տարիք։ Վանո Սիրադեղյան (Վերլուծություն)։-կարդացել ենք և վերլուծել։Գործնական քերականություն (03․11․2023)։